7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu Çerçevesinde Dava Şartı Olarak Arabuluculuk

A) Dava Şartı Olarak Arabuluculuk

Bireysel veya toplu iş sözleşmelerine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade istemiyle açılan davalarda arabulucuya başvurulmuş olmasını 1 Ocak 2018 tarihi itibariyle dava şartı olarak düzenlemiştir. İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında kanun kapsamında mahkemeye başvurulmadan önce arabuluculuk yoluna gidilmesi dava şartı değildir.   İş sözleşmesi feshedilen işçi fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği itibariyle bir ay içinde işe iade talebiyle İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Taraflar davanın görülmesi sırasında arabulucuya başvurma konusunda anlaşabilirler.

B) Arabuluculuk Usulü

Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır. Arabulucunun, arabuluculuk bürosu tarafından atanması halinde, ilk iki saatlik görüşme, bakanlık tarafından karşılanır. İki saati aşan görüşmeler, taraflarca eşit veya kararlaştırılacağı şekilde arabuluculuk ücret olarak ödenir. Taraflar arabulucunun kim olacağı hususunda anlaşabilirler. Arabuluculuğa başvuran taraf kendinin ve karşı tarafın kimlik ve iletişim bilgilerini büroya verir. Büro bu bilgileri arabulucuya verir. Arabulucu yeterli görmez ise kendisi de araştırma yapabilir. İlgili kurumlar büronun istediği evrak ve bilgileri vermekle yükümlüdür. Arabulucu bu belgeler ile tarafları ilk toplantıya davet eder. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemler belgelenmelidir.

Taraflar en geç ilk toplantıda yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu dosyayı sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim etmelidir. Mahkeme harç almaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme ile yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı iade eder. Yeni büroya başvuru 1 hafta içinde yapılmalıdır. Yetki itirazının reddi halinde aynı arabulucu tekrar görevlendirilir. Süreler yeni görevlendirme ile başlar.

Arabulucu yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.

a) Tarafların Toplantıya Katılmaması Hali ve Sonuçları

Taraflardan birinin geçerli mazeret olmaksızın ilk toplantıya katılmaması halinde arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi halinde katılmayan taraf bilgisi tutanaklara işlenir ve görülecek davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacağı belirtilmiştir. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine de hükmedilemeyeceği yine her iki tarafta ilk toplantıya katılmadığı sürece açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderlerinin kendi üzerlerine bırakılacağı hususu yer almaktadır.(İş Mahkemeleri Kanunu madde 3/12)

b) Arabuluculuk Faaliyeti Sonucunda Taraflara Ulaşılamaması ve Sonuçları

Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır

Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından itibaren son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süreler işlemez.

Arabuluculuk yoluna başvuranlar görüşmelere bizzat, hukuki temsilci veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. Uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelere katılabilirler.

c) Dava konusunun İŞE İADE olması halinde, Arabuluculuk Faaliyeti Sonucunda İşçinin İşe Başlatılması Hususunda Anlaşılması

Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların işçinin işe başlatılması için anlaşması halinde;

1-    İşe başlatma tarihini

2-    İş kanunu madde 21/3 uyarınca ücret ve diğer hakların parasal miktarını,

3-    İşçinin işe başlatılmaması durumunda iş kanunu madde 21/2’ de düzenlenen tazminatın parasal miktarını belirlemek zorunludur. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması halinde fesih geçerli hale gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.

 

• Taraflar ve görüşmelere katılanlar aksi kararlaştırılmadıkça gizlilik esasına uymak zorundadırlar.
• Reklam yasağı arabuluculuğa ilişkin uzmanlık alanının kullanılmasını kapsamaz.

C) Arabuluculuk Faaliyetinde Adli Yardım Sistemi

Yapılan düzenlemeler ile arabuluculuk kurumuna başvuracak kişiler için de adli yardım sistemi getirilmiştir. Arabuluculuk masraflarını sağlayamayacağı konusunda gerekli şartları taşıyan başvuranlar için sağlanan bu yardım ile mağduriyetlerin giderilmesi açısından yasal düzenlemeler yapılmış olmuştur.

“Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir. Bu konuda 12/01/2011 tarihli 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 334 ila 340. Maddeleri kıyasen uygulanır.”  İlgili maddelere göre başvuranların adli yardımdan yararlanabilmesi için arabuluculuk faaliyetlerine ilişkin yapılan masrafların kendisi ve ailesinin geçimlerine önemli ölçüde zora düşüreceği yönünde kanaat oluşturması gerekmektedir.

• Tarafların çözüm üretemedikleri takdirde arabulucu son bir çözüm önerisinde bulunabilir.

D) Arabuluculuk Faaliyeti sonucunda İmzalanan Belge Ve Mahiyeti

Arabulucu tarafından düzenlenecek belge arabulucu, taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanır. İmzalamaktan kaçınan olursa sebebi belirtilerek sadece arabulucu tarafından imzalanır.

a) Anlaşmaya Varılması Hali

Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğindedir. Yapılan düzenlemeye göre icra edilebilirlik şerhi artık sulh hukuk hakimi tarafından verilebilen bir karardır. Kanunda da belirtildiği üzere konuyla ilgili görevsizlik ve yetkisizlik sorunu ortadan kaldırılmıştır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde ileride bu hususlar hakkında dava açılamaz. Anlaşmaya varıldığı takdirde taraflar icra edilebilirlik şerhi talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinde, davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması halinde ise de davanın görüldüğü yer mahkemeden şerh istenebilir. Bu şerhi içeren anlaşma ilam niteliğinde belge sayılır. Çekişmesiz yargı işidir, dosya üzerinden inceleme yapılır.

b) Anlaşmaya Varılamaması Hali

Arabuluculuk faaliyetleri sonunda anlaşmaya varılamaması halinde son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek sorundadır. Eklemediği takdirde son tutanağın mahkemeye ibrazı için 1 haftalık kesin süre verileceği aksi halde davanın usulden reddedileceği kanun düzenlenmiştir. Arabulucuya başvurmaksızın açılan davalar her hangi bir işlem yapılmaksızın dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması halinde davanın usulden reddi halinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararı da taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

• Son yapılan düzenlemeler ile adliyelerde sulh hukuk hakimlerinin denetimi altında arabuluculuk bürolarının kurulması ve büro da yer alacak personelin görevleri kanunca düzenlendi ve uzlaştırmaya tabi olamayan suçlarla ilgili arabuluculuğa başvurulamaz kuralı kaldırılmıştır. Yeni yapılan düzenlemeler ile artık idare ile yaşanılan özel hukuk uyuşmazlıklarında da arabuluculuk ile çözümün yolu açılmıştır. Sürecin işleyişi tanımlanarak, arabuluculuk idaresine katılacak idarelerin sorumlulukları yasa ile belirlenmiştir.